İnsan ne ister? Psikolojik İhtiyaçlar

İnsan ne ister? Psikolojik İhtiyaçlar

“Psikolojik ihtiyaçların karşılanmaması, sadece çorbayla beslenmek gibidir. Hayatta kalırsınız ancak kendinizi tam olarak beslenmiş hissetmezsiniz.” Dr. Rick Hanson

İnsan olarak türümüzün ortak psikolojik ihtiyaçlarından bahsedebilir miyiz?

Acaba insan ne ister?  Psikoloji alanındaki bilim insanlarının cevap aradığı en temel sorulardan birisi budur.

Psikolojinin önde gelenleri, bu soruya farklı cevaplar vermişler. Söz gelimi Freud, insan cinsellik ve saldırganlık güdülerini doyurmak için davranışlarda bulunur demiştir. Viktor Frankl ise, insanı güdüleyen şey yaşamını anlamlı kılma çabasıdır demiş. Hümanist psikologlardan Abraham Maslow da, insanı güdüleyen şeyin, kendini gerçekleştirme ihtiyacı olduğunu belirtmiştir. Heinz Kohut ise, insanın sevgi ihtiyacının yaşam boyu sürdüğünü vurgulamıştır. Her bilim insanı bu sorulara farklı cevaplar vermiş ve bu bağlamda insanı anlamaya çalışmışlar. Belki de her biri kendisinin en çok ihtiyaç duyduğu şeyi ön plana almıştır.

Psikolojik ihtiyaçlarla ilgili olarak, özellikle bu konuyu çalışan bilim insanları da olmuş. Hepsinin uzlaştığı ortak ihtiyaçlar da var, uzlaşamadıkları da. Her birini ayrı ayrı ele almak yerine genel olarak hangi ihtiyaçlardan bahsetmişler bakalım.

İlişki, bağlanma, ait olma ve sevgi ihtiyacı en temel ihtiyaçlardan birisi olarak karşımıza çıkıyor. Gerçek anlamda sosyal varlıklar olmamız nedeniyle bu ihtiyaç çok önemlidir. Hatta ruh sağlığını değerlendirmede, en başta gelen kriterlerden birisi bireyin kişilerarası ilişkilerinin niteliğidir. Algılanan sosyal destek de mental iyi oluşun devamı için çok kritik öneme sahiptir.

Özerklik, özgürlük, seçim yapma ve karar verebilme ihtiyacı da bir başka ihtiyaç grubudur. Bu ihtiyaçlar bireyin özgüven duygusuyla da ilişkilidir. Yaşamıyla ilgili kararlar alabilme özgürlüğü, sosyal baskılara boyun eğmeme, kültürlenmeye direnme ve özgün olabilmeyle ilgilidir.

Yeterlik, güç ve başarı ihtiyacı ise başka bir ihtiyaç grubudur. Bireyler yaşamında, kendisini yeterli, işe yarar, güçlü ve başarılı hissetmek ister. Bu şekilde hissettiğinde öz-saygısı artar ve olumlu duygular yaşar. Üretken, yaratıcı ve başarılı bireyler bu ihtiyaçlarını karşılamaktadır diyebiliriz.

Kendini ifade etme ihtiyacı da ele alınan ihtiyaçlardan birisidir. Giyimimiz kuşamımızla, konuşmamızla, yaptıklarımızla, başarılarımızla ve daha pek çok davranışımızla kendimizi ifade ederiz. Bu bazen daha üst düzey şekilde sanatla ya da yaptığımız önemli işlerle olurken bazen de daha basit davranışlarla olabilir. Ancak her ne şekilde olursa olsun, kendimizi ifade etmek, farkına varılmak, saygın olmak, takdir edilip onaylanmak ve değerli hissetmek isteriz.

Kendiliğindenlik ve özgün olma ihtiyacı da önemli ihtiyaçlarımızdandır. Otantik olma olarak da ifade edebileceğimiz bu ihtiyaç, yapmacıklıktan uzak olma, sahici olma, gerçek olma ve dürüst olmayla ilişkilidir. Özgün olabilmek kişiyi rahat hissettirir. Olduğu gibi görünmek özgüveni de gerektirir tabii ki.

Bir başka ihtiyaç ise eğlence ihtiyacıdır. İnsanların kendini iyi hissedebilmeleri için eğlence ihtiyaçlarının da karşılanması gerekmektedir. Aslında tüm topluluk ve toplumlarda eğlence ihtiyacını görebiliriz. Yani eğlence tüm toplumlarda gözleyebileceğimiz bir şeydir. Serbest zaman etkinlikleri de diyebileceğimiz eğlence faaliyetleri psikolojik iyi oluş açısından önemlidir.

Spiritüel (manevi) ihtiyaçlar da, psikoloji alanında çalışan bilim insanlarınca ele alınan ihtiyaçlardan bir tanesidir. Kapsamında derin düşünme, meditasyon, dua etme, ibadetler, ruhsal odaklanma, yaşamda bir anlam ve amaç bulma gibi konuları barındırır.

Bilişsel, estetik ve entelektüel ihtiyaçlar ise bir başka ihtiyaç grubu olarak değerlendirilebilir. Diğerlerine göre biraz daha üst düzey ihtiyaçlar olarak kabul edilebilecek bu gereksinimler, bireyin öğrenme ve gelişme arzularıyla ilgilidir. Bu ihtiyaçlar merak duygusunun doyurulması ile de ilgilidir.

Son olarak ele alabileceğimiz ihtiyaç ise kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır. Kendini gerçekleştirme, bireyin potansiyellerini en üst düzeyde kullanabilmesi ile ilgilidir. Kendini gerçekleştiren insan, doğu toplumlarında insan-ı kamil ifadesiyle ele alınmaktadır. Bir bakıma ideal insanı ifade etmektedir. Bazı bilim adamları da bireyi güdüleyen en temel ihtiyacın bu olduğunu belirtmişlerdir.

Belki başka ihtiyaçlardan da bahsedilebilir ancak bilim insanlarının çoğunun üzerinde uzlaştığı psikolojik ihtiyaçlar bunlardır diyebiliriz. Sağlıklı ve doğru yollardan doyurulmayan psikolojik ihtiyaçlar, bireyi yanlış yollara ya da davranışlara da yönlendirebilir. Sözgelimi, aidiyet ihtiyacı doğru bir şekilde ve yeterince karşılanmayan bir birey holigan bir taraftar, köktendinci bir birey ya da ırkçı bir kişi olabilir. Dolayısıyla da bu ihtiyacını illegal yollardan gidermeye çalışabilir.

Bu konu daha çok su götürür ancak son olarak şunu söyleyebiliriz ki, psikolojik ihtiyaçların yeterince doyurulması, dinginlik, huzur ve psikolojik iyi oluş için önemlidir. Ayrıca bu ihtiyaçların yeterli düzeyde doyurulması, fiziksel iyi oluş için de önemlidir. Onu da belki başka bir yazıda ele alabiliriz.

Sağlıcakla kalın…

Dr. Tayfun Doğan

Psikolojik Danışman

www.tayfundogan.net