Hacıyatmazları bilir misiniz? Hani şu çocukların oynadığı, bir türlü devrilmeyen, her düşüşünde tekrar kalkan oyuncakları? Bir de dengeli kayıklar vardır. Sallanan ama devrilmeyen ve batmayan kayıklar. Bu hacıyatmazlar gibi ya da kayıklar gibi insanlar da var. Bu insanlar, başlarına kötü bir şey geldiğinde, üzüldüklerinde ya da bir travmaya maruz kaldıklarında sallanırlar ama düşmezler. Bu tür insanların durumunu psikolojik sağlamlık kavramıyla ifade ediyoruz.
Psikolojik sağlamlık yerine alanyazında kendini toparlama gücü ya da yılmazlık gibi kavramlar da kullanılıyor. Temel olarak, bireyin esnek olmasını, zorluklar karşısında güçlü kalabilmesini ve yaşanan sarsıntıdan sonra toparlanabilmesini ifade etmektedir.
Psikolojik sağlamlıkla ilgili çalışmalarda daha çok, psikolojik sağlamlık düzeyi yüksek insanların özellikleri araştırılmıştır. Bu araştırma sonuçlarına göre, psikolojik sağlamlık düzeyi yüksek bireyler, öz-saygı düzeyleri yüksek, içten denetimli, zeki, sorun çözmede becerikli, iyimser, esnek, mizah anlayışları yüksek, kolay iletişim kurabilen, sosyal destek düzeyleri yüksek, sosyo-ekonomik açıdan daha iyi durumda ve dini inançları güçlü bireylerdir. Bu bireyler öz kaynaklarını, güçlü özelliklerini kullanma konusunda daha yetkindirler. Psikolojik sağlamlık düzeyi düşük olan ya da risk grubunda olan bireyler ise, yoksul, aile ilişkileri olumsuz olan, ebeveynlerinin eğitim düzeyi düşük olan, zeka seviyeleri daha düşük olan, madde kullanımı olan, kronik ya da ruhsal bir sağlık sorunu olan ve kalabalık ailede büyüyen bireylerdir.
Psikolojik sağlamlık –genetik yönleri de olsa da- büyük oranda geliştirilebilecek özellikler bütünüdür. Özellikle ABD’de, psikolojik sağlamlıkla ilgili geliştirilmiş programlar mevcuttur ve bu programlar askeriye ve eğitim kurumları gibi kurumlarda başarıyla uygulanmaktadır. Pozitif psikoloji yaklaşımının kurucusu kabul edilen Martin Seligman’ın Amerikan askerlerine uyguladığı “Penn Resilience Program” bu anlamda en çok bilinenlerden birisidir. Türkiye’de ise yeni yeni çalışılmakla beraber, Gazi Üniversitesi’nden Dr. Şerife Işık’ın çalışmaları takip edilebilir. Benim de bu konuyla ilgili uyarladığım bir psikolojik test bulunmaktadır. Bu teste buradan ulaşabilirsiniz.
Dr. Tayfun Doğan
Psikolojik Danışman
www.tayfundogan.net
[…] yıllarda “psikolojik sağlamlık” konusu her zaman olduğundan daha fazla bilimin ve psikolojinin gündemine girmiş gibi […]