Yıl: 2016

Acının Dönüştürücü Gücü: Travma Sonrası Gelişim

Tayfun Doğan

Travma Sonrası Gelişim Friedrich Nietzsche’nin meşhur sözü “Beni öldürmeyen şeyler güçlendirir”. Bu gerçekten böyle midir? İnsanlar nasıl tepki veriyorlar acıya, hastalıklara, işten atılmalara, kayıplara… Travmatik olaylar karşısında ne yapıyorlar? Herkes aynı şekilde mi tepki veriyor travmatik olaylara? Bizleri öldürmeyen acılar, maalesef ki her zaman güçlendirmiyor. Acının ya da travmatik olayın büyüklüğü, kişinin psikolojik sağlamlık düzeyi, metaneti ve daha pek çok etken bizim acı karşısında nasıl tepki vereceğimizin belirleyicisi oluyor. Travmatik olaylar karşısında kişi, acıya yenik düşebiliyor ve travma sonrası stres bozukluğu dediğimiz psikolojik sorunu yaşayabiliyor. Kimi zaman da, travmatik olaydan…

Devamı

Başkası Olma Kendin Ol, Böyle Çok Daha Güzelsin: Özgünlük

Tayfun Doğan

Özgünlük (otantiklik) konusu ile en çok ilgilenenler varoluşçu ve hümanist psikologlar olmuştur. Hangi kitapta okumuştum hatırlamıyorum ancak yıllar önce, yalan söylemenin ruh sağlığımıza nasıl bir etkide bulunduğuna dair bir şeyler okumuştum. Orada yalan söylemeden bahsedilirken, yalnızca dille söylenen yalandan bahsetmiyordu. Bir bütün olarak bireyin beden diliyle, davranışlarıyla ve söyledikleriyle sahici olmasından bahsediyordu. Eğer birey, yalan ve yapmacık davranışlar üzerine bir yaşam kurmuşsa, bu onun ruhsal bütünlüğüne zarar verir ve psikolojik sağlığını bozar diye devam ediyordu. Yani özgün olmanın önemini vurguluyordu. Özgün olma, son zamanlarda pozitif psikoloji kapsamında tekrar gündeme gelen…

Devamı

Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi

Tayfun Doğan

Yaşam kalitesi konusu, pozitif psikolojinin yoğun olarak çalıştığı konulardandır. Konu bireysel olarak ele alınabildiği gibi toplumsal açıdan da ele alınmaktadır. Yani toplulukların, şehirlerin ya da ülkelerin yaşam kalitesi ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Kaliteli bir yaşam sürüyor musunuz? Yaşam kalitenizin belirleyicileri nelerdir? Bu yazıda bunlara değinmeye çalışacağım. Konu üzerine önemli çalışmalar yapan bilim insanlarından birisi Robert A. Cummins’dir. Kendisi “Applied Research in Quality of Life” adlı bilimsel derginin kurucusu ve editörüdür. Dergide yaşam kalitesi ile ilgili çalışmalar yayınlanmaktadır. Cummins, yaşam kalitesinin belirleyicisi olarak sekiz alan belirlemiştir. Bu sekiz alanda bireyin iyi…

Devamı

Pozitif Psikoloji Röportajı-Tayfun Doğan

Tayfun Doğan

Genel anlamda pozitif psikolojiyi nasıl tanımlarsınız? Pozitif psikoloji, insanların olumlu yönlerine ve güçlü özelliklerine odaklanan bir yaklaşımdır. Ruh sağlığı yerinde insan kimdir? Hayatı yaşamaya değer kılan şeyler nelerdir? İyi, kaliteli ve mutlu bir yaşam mümkün müdür? Bu tür sorulara cevap arayan bir yaklaşımdır. Aslında bu sorular yeni değildir. Pek çok felsefi akım, dinler ve ideolojiler bu tür sorulara cevap aramışlardır. Pozitif psikolojiyi bunlardan ayıran en önemli nokta, bu sorulara bilimsel yöntemlerle cevap aramasıdır. Bu anlamda da pozitif psikoloji tamamen bilimsel yöntemlere dayalı olarak araştırmalar yapar ve veriler ortaya koyar. Bilinenin…

Devamı

Kendini Toparlama Gücü: Psikolojik Sağlamlık

Tayfun Doğan

Hacıyatmazları bilir misiniz? Hani şu çocukların oynadığı, bir türlü devrilmeyen, her düşüşünde tekrar kalkan oyuncakları? Bir de dengeli kayıklar vardır. Sallanan ama devrilmeyen ve batmayan kayıklar. Bu hacıyatmazlar gibi ya da kayıklar gibi insanlar da var. Bu insanlar, başlarına kötü bir şey geldiğinde, üzüldüklerinde ya da bir travmaya maruz kaldıklarında sallanırlar ama düşmezler. Bu tür insanların durumunu psikolojik sağlamlık kavramıyla ifade ediyoruz. Psikolojik sağlamlık yerine alanyazında kendini toparlama gücü ya da yılmazlık gibi kavramlar da kullanılıyor. Temel olarak, bireyin esnek olmasını, zorluklar karşısında güçlü kalabilmesini ve yaşanan sarsıntıdan sonra toparlanabilmesini…

Devamı

Şimdide Kalabilme Becerisi: Farkındalık

Tayfun Doğan

“Köprüyü geçmişim ama hiç fark etmedim. Ne zaman geçtim hiç hatırlamıyorum bile” “Önümdeki tabaktaki yemek bitmiş ancak, onunla ilgili hiçbir tat hatırlamıyorum” “Arabamı sürüp, kendimi eve attım, ama yoldaki hiçbir şeyi hatırlamıyorum. Sanki ben sürmemişim gibi arabayı” Yukarıdakilere benzer durumları siz de sık sık yaşıyor musunuz? Hızlı ve stresli yaşam, çoğu zaman yaşadığımız an’ı kaçırmamıza neden olabiliyor. Bedenimiz bir yerde bulunurken, ruhumuz ve kafamız başka bir yerde olabiliyor. Ruhumuzu ve bedenimizi şimdiki ana getirebilmek de özellikle öznel iyi oluşumuz (mutluluk) için önem arz ediyor. İşte bunun psikoloji literatüründe bir adı…

Devamı

Pozitif Psikoloji Nedir ve Neden Önemlidir?

Tayfun Doğan

Psikoloji biliminin uğraş alanını büyük ölçüde normal dışı davranışlar ve ruh sağlığı bozuklukları oluşturmuştur. Bundan dolayı psikoloji alanında, sorun çözmeye odaklı bir anlayış ön planda olmuştur. İnsanların olumlu-güçlü özelliklerini, potansiyellerini inceleme ve araştırma ise büyük oranda ihmal edilmiştir. Pozitif psikoloji, bireylerin olumsuz, eksik ve sorunlu yönlerinden çok, olumlu özelliklerine, güçlü yanlarına ve erdemlerine odaklanan bir yaklaşımdır. Bu haliyle de geleneksel psikolojinin kullandığı “hastalık modeli ”ne karşılık, “sağlık modeli”ni temel alır. Bu doğrultuda pozitif psikolojinin amaç ve işlevleri, yaşamı değerli ve yaşanmaya değer kılacak şeyleri araştırmak, insanların olumlu ve güçlü özelliklerine…

Devamı

Mutluluk En İyi İlaçtır

Tayfun Doğan

Mutluluk, sağlığın en üst düzey formudur. Dalai Lama Bugün pek çok araştırma sonucuna dayalı olarak biliyoruz ki stres, öfke, kaygı gibi olumsuz duygular ve durumlar hem ruh sağlığımızı hem de fiziksel sağlığımızı olumsuz etkilemektedir. Hastalıkların zihinsel nedenleri üzerine yapılan araştırmalar, bize her fiziksel hastalığın arkasında aşılamayan ve çözülemeyen bir psikolojik sorunun olduğunu gösteriyor. Aslında bu durumu, kadim kültürümüzde atalarımız da çok güzel ifade etmişler. “Duvarı nem, insanı gam yıkar” demişler. Bir sıkıntıları bittiğinde “Omuzumdan dağlar gibi yükler kalktı” demişler. Büyük ozan Neşet Ertaş, Zahidem türküsünde “Zahide kurbanım ne olacak halim…

Devamı

İnsan İlişkilerinin Yeni Bilimi: Sosyal Zeka

Tayfun Doğan

Ne kadar zekisiniz? sorusunu genellikle akademik zeka (IQ) için sorarız. İnsan ilişkilerinde ne kadar zekisiniz? diye soracak olursak ortaya “sosyal zeka” çıkar. Sosyal zekâ, insan ilişkilerinin bilimi olarak nitelendirilebilir. Psikoloji literatüründeki tanımına bakacak olursak sosyal zekâ, diğer insanları anlama ve insan ilişkilerinde ustaca davranma olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım temelde iki bileşenden oluşmaktadır: (1) insanları anlama (2) insan ilişkilerinde ustaca davranma. Birinci boyut olan insanların anlama, sosyal zekânın bilişsel boyutunu oluştururken, ikinci boyut olan ilişkilerde ustaca davranma ise, sosyal zekânın performans boyutunu oluşturmaktadır. Sosyal zekâ neden önemlidir? Kişilerarası ilişkiler fiziksel ve…

Devamı

Psikolojik İyi Oluş

Tayfun Doğan

Ruh sağlığı yerinde bir insan hangi niteliklere sahip olmalıdır? Kime ruhsal açıdan sağlıklı diyebiliriz? Benim depresyonum, anksiyete bozukluklarım ya da başka psikolojik rahatsızlıklarım yoksa ruhsal açıdan sağlıklı mıyımdır? Psikolojik iyi oluş nedir? Dünya Sağlık Örgütü, ruh sağlığını, “bireyin kendi yeteneklerinin farkında olması, yaşamında oluşan stresin üstesinden gelebilmesi, iş yaşamında üretken ve faydalı olabilmesi ve yetenekleri doğrultusunda toplumuna katkı yapması’’ olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda, bireyin ruhsal hastalıklarının olmamasına ek olarak, kendini bilen, stresle baş edebilen, üretken ve çevresine katkı sağlayabilen bir birey olması halinde ruh sağlığının iyi kabul edilebileceği belirtilmektedir. Psikoloji…

Devamı