Kişilerarası İlişki Tarzları: Besleyici ve Zehirleyici İlişkiler

İnsan ilişkilerinin yeni bilimi sosyal zeka.

Mutluluğunun sürmesini istiyorsan, hayatındakilerin de mutlu olmasına özen göster. Doğan Cüceloğlu

Diğer insanlarla ilişkilerimizin niteliği, yaşam kalitemizin belirleyicilerindendir. Nitekim yaşam kalitesi ya da psikolojik iyi oluşla ilgili tüm çalışmalarda kişilerarası ilişkiler önemli bir bileşen olarak yer alır. Yine psikolojik ihtiyaçlarla ilgili ortaya konulan tüm tezlerde, ilişki, bağlanma ve aidiyet ihtiyacı gibi kişilerarası ilişkilerle ilgili ihtiyaçlar vurgulanır.

Peki ama nedir ilişkilerimizin kalitesini belirleyen?

Bu sorunun cevabı büyük oranda kişilerarası ilişki tarzlarımızda yatıyor. Yani diğer insanlarla nasıl iletişim kurduğumuzla ilgili bir durum. Temelde, insanlarla iki tarzda iletişim kurarız. Bunlar besleyici ya da zehirleyici ilişki tarzlarıdır.

Besleyici ilişki tarzı, ilişkilerde istenen, beklenilen iletişim biçimidir. Derslerde bunu anlatırken, öğrencilere şöyle bir soru soruyorum;

Diğer insanlar size nasıl davranırlarsa hoşunuza gidiyor?

Bu soruya, dürüst, içten, doğal, saygılı, açık, güler yüzlü, destekleyici, ilgili, kabul edici, hoşgörülü ve neşeli gibi cevaplar geliyor. İşte tam olarak besleyici ilişki tarzı dediğimiz şey de budur. Eğer iletişim halinde olduğumuz bireylerin öz-saygılarını koruyacak ya da geliştirecek tarzda ilişki kurarsak besleyici ilişki tarzını kullanıyoruz demektir. Besleyici ilişki tarzına sahip insanlar diğer insanlar tarafından sevilen ve aranan kişilerdir. Bu tür insanların yanında ve çevresinde olmak iyi hissettirir. Aslında, her insanın alnında “beni değerli hissettir” şeklinde bir yazı olduğunu düşünecek olursak, besleyici ilişki tarzına sahip insanlar, muhataplarına kendilerini değerli hissettirme konusunda çok başarılıdırlar.

“Kimi gittiği yeri mutlu eder; kimi de terkettiği yeri… Oscar Wilde

Eğer insanlarla ilişkilerinizde,

-duygu ve düşüncelerinizi açıkça ifade edebiliyorsanız,

-sözel ya da beden dilinizle karşınızdaki bireye saygı duyduğunuzu onu kabullendiğinizi hissettirebiliyorsanız,

-önyargısız ve etkili bir şekilde onları dinleyebiliyorsanız,

-karşınızdaki kişi sizin yanınızdayken kendini değerli ve önemli hissediyorsa,

-güvenilir biriyseniz,

-insanların hatalarına ve olumsuz davranışlarına hoşgörülü bir şekilde yaklaşabiliyorsanız,

-ve çoğu zaman tebessüm edebiliyorsanız besleyici bir ilişki tarzına sahipsiniz demektir.

Zehirleyici ya da ketleyici ilişki tarzı ise, kişilerarası ilişki tarzlarının negatif yönünü oluşturmaktadır. Bu ilişki tarzına sahip bireyler diğer insanlarla iletişim kurarken, karşı tarafı rahatsız edici bir tutum içerisindedirler. Yukarıdaki soruyu değiştirip “Diğer insanlar size nasıl davrandıklarında rahatsız oluyorsunuz?” diye sorduğumda ise öğrenciler; kibirli, küçümseyici, benmerkezci, aşağılayıcı, yapmacık, sahtekar, asık suratlı, saldırgan, kindar, alaycı, duyarsız, manipülatif ve öfkeli gibi cevaplar veriyorlar. Zehirleyici ilişki tarzı da büyük oranda, toksik nitelikli bu tür davranış biçimlerini içermektedir. Bu ilişki tarzına sahip insanlar, iletişim halinde oldukları kişileri önemsiz, değersiz ve kötü hissettirirler. Dolayısıyla da insanlar bu tür kişilerin yakınlarında bulunmak istemezler.

Eğer insanlarla ilişkilerinizde;

-güç savaşına giriyorsanız, yani “üzüm yemek yerine bağcıyı dövmek” niyetindeyseniz,

-karşı tarafta suçluluk duyguları uyandırıyorsanız,

-aşağılayıcı ve küçük düşürücü davranışlarda bulunuyorsanız,

-sürekli kendinizden söz etmekten ve böbürlenmekten hoşlanıyorsanız,

-kibirliyseniz,

-öfkeli ve kavgacıysanız,

-insanları kullanmayı seviyorsanız,

-karşınızdaki kişinin ne hissettiği umurunuzda değilse zehirleyici bir ilişki tarzına sahipsiniz demektir.

Konu ile ilgili yapılan araştırmalar, besleyici ilişki tarzına sahip insanların daha mutlu olduklarını ortaya koymaktadır. Yani, iletişim halinde olduğumuz kişilere iyi davranmanın hem onları hem de bizi iyi hissettirdiğini söyleyebiliriz. Zehirleyici ilişki tarzında olmak ise, kısa vadede bireye bazı kazanımlar getirse de uzun vadede onun mutsuz, yalnız ve sosyal destekten mahrum bir birey olmasına yol açacaktır. Bu ilişki tarzlarıyla ilgili vurgulamamız gereken en önemli nokta ise, besleyici ya da zehirleyici ilişki tarzları büyük oranda öğrenme sonucu oluşmaktadır. Dolayısıyla da geliştirilebilir ve değiştirilebilir özelliklerdir. Durumumuzu tespit ettikten sonra iletişim tarzımızı değiştirmek ya da geliştirmek de bize kalıyor.

Güzel bir hafta yaşamanız dileğiyle,

Tayfun Doğan

www.tayfundogan.net